Türk Müziğinde Telli Çalgılar

1)YAY İLE ÇALINANLAR

a)Kemençe:Küçük keman anlamına gelen ve üç telli olan bu çalgının güçlü ve parlak bir sesi vardır.Şekli ve çalınışı klasik Türk müziğinde ve Türk Halk müziğinde biraz farklılık gösterir.Klasik Türk müziğinde tellerine basılmak suretiyle değil, tırnaklar yandan değdirilmek suretiyle çalınır.Halk müziğinde özellikle Doğu Karadeniz bölgesinde çok yaygındır ve bir yay yardımı ile çalınır.

b)Kabak Kemane:Genellikle Teke yöresi ve Toroslarda yaygın olarak kullanılan bir halk çalgısıdır.Su kabağının üzeri deri ile kaplanıp ağaçtan bir sap takılarak yapılır.Üç teli ve gövdenin altında çalgının herhangi bir yere dayanmasını sağlamak için 8-10 cm uzunluğunda bir demir çubuğu vardır.

Türk müziğinde bunlardan başka rebab, sinekeman, yaylı tanbur, tırnak kemane, ıklığ vb. yayla çalınan telli çalgılar da bulunmaktadır.Ayrıca, Batı müziği çalgıları olan keman, viyola ve viyolonsel de Türk müziğinde çok kullanılmaktadır.

2)TEZENE İLE (MIZRAP) ÇALINANLAR

a)Bağlama:En eski Türk halk çalgısıdır.Kökeni KOPUZ’a dayanır.(Kopuz Orta Asya’dan dünyaya yayılmış olan kısa saplı bir Hun çalgısıdır.Bağlama bunun uzun saplısı olan KOLCA KOPUZ’dan türemiştir.)Divan Sazi, Baglama ve Cura diye boylarina göre üç ana grupta toplanan Baglama; gövde ve sap denilen iki kisimdan oluşur.Dut, kestane ve erik agaçlari Baglama yapiminda en çok kullanilan agaçlardir.Üç grup madeni teli çeşitli düzenlerde kullanilir ve TEZENE adı verilen kiraz kabuğundan bir mızrapla çalınır.(Halk dilinde akort etmeye düzenlemek denir.)

b)Tar:Kars ve Azerbaycan’da yaygın olan bu çalgının gövdesi, ağaçtan oyulmuş yanyana iki çanak şeklindedir.Göğsü deri kaplı olup, sapında Bağlama’daki gibi perdeler vardır.

c)Ud:Hun kopuzunun devamı olan çok eski bir Türk çalgısıdır.Tekne, göğüs, sap ve burguluk olmak üzere başlıca dört parçası vardır.Yarım armut şeklindeince şeritlerden yapılır.Tekne yapımında, tanbur için kullanılan ağaçlar kullanılır.Beşi çift, biri tek onbir teli, aşağıdan yukarıya sol-re-la-mi-si-fadiyez seslerine düzenlenir.Mızrapla çalınır.Ses genişliği üç buçuk oktavdır.Klasik Türk müziğinin tarih boyunca en popüler çalgısı olmuştur.

d)Lavta:Ud gibi Kopuz ailesinden olup Haçlılar eliyle Avrupa’ya götürülmüş ve Luth(Lut) adı ile 13-18. yylar arasında çok kullanılmıştır.19. yydan bu yana Türkler tarafından özellikle oyun müziği eşlik çalgısı olarak kullanılan Lavta’nın dört çift teli, Ud’unkinden daha küçük bir teknesi, daha uzunca bir sapı, sapında da perde bağları vardır.

e)Tanbur:Bağlama gibi Kolca Kopuz’dan türemiş çok eski bir klasik Türk müziği çalgısıdır.Dört çift madeni teli olan bu sazın uzun sapındaki perde bağları Türk müziği ses sistemini tam olarak gösterir.Yarım küre şeklindeki teknesinde ceviz, maun, pelesenk ve gül gibi desenli ağaçlar kullanılmıştır.Üç oktavlık ses genişliği olan Tanbur’un yayla çalınanına yaylı tanbur denir.

 

f)Kanun:Diziler (veya bir sehpa) üzerinde çalınan yamuk şeklindeki çok eski bir Türk çalgısıdır.Teknesinin dar kenarına gerili deri üzerine basan dört ayaklı bir eşiği, üçerli olarak düzenli 72 teli vardır. (3 oktav=24x3=72)

Uzun yamuk kenarında ise hem burguları, hem de mandal adı verilen, farklı diyez ve bemollerin elde edilmesine yarayan madeni kaldıraçlar bulunur.İki elin işaret parmaklarına takılan Bağa (kaplumbağa kabuğu) mızrapla çalınması (bu suretle iki elin aynı anda birden çok ses çıkarabilmesi) ve sabit perdeli oluşu yüzünden, Türk müziğinin piyanosu veya Harp’ı kabul edilmiştir.

 

Şu Anda .::WwW.MuZiKKuLuBu.Uni.Cc::. Sayfalarındasınız